Ból przewlekły kręgosłupa lub stawów to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych we współczesnym społeczeństwie. W przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne, rehabilitacja i inne metody zachowawcze nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarze mogą zaproponować nowoczesne, małoinwazyjne techniki neuromodulacji, takie jak kriolezja i termolezja. Choć obie metody polegają na uszkodzeniu nerwów przewodzących ból, różnią się one mechanizmem działania, skutecznością oraz wskazaniami klinicznymi.
Na czym polegają kriolezja i termolezja?
- Termolezja (radiofrequency ablation, RFA) – to metoda polegająca na precyzyjnym uszkodzeniu nerwu za pomocą ciepła generowanego przez fale radiowe (temperatura około 80°C). Prowadzi to do denaturacji białek nerwowych i czasowego przerwania przewodnictwa bólowego.
- Kriolezja – wykorzystuje niskie temperatury (nawet do -80°C) do zamrożenia nerwów. Działa na zasadzie krystalizacji wewnątrzkomórkowej, co również prowadzi do przerwania przewodnictwa bólowego.
Kiedy lepsza będzie termolezja?
Termolezja jest preferowana w przypadkach:
- Bólu pochodzenia stawowego kręgosłupa, zwłaszcza:
- stawów międzywyrostkowych (facet joints),
- stawów krzyżowo-biodrowych (S-I),
- przy neuralgiach kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego.
- Silnego i trwałego bólu, który wymaga dłuższego efektu działania – termolezja może przynosić ulgę przez 6–12 miesięcy, a czasem dłużej.
- Gdy celem jest wyłączenie bardzo precyzyjnie zlokalizowanego nerwu – technika RF pozwala na większą kontrolę nad zakresem uszkodzenia.
- U pacjentów z przeciwwskazaniami do stosowania krioterapii – np. choroby naczyniowe lub zaburzenia krzepnięcia.
Kiedy lepiej wybrać kriolezję?
Kriolezja sprawdzi się lepiej w przypadkach:
- Bólu neuropatycznego lub mieszanego, w tym:
- nerwobólu popółpaścowym,
- neuralgii międzyżebrowej,
- przewlekłego bólu po operacjach.
- U pacjentów wrażliwych na ciepło lub z ryzykiem poparzeń tkanek – kriolezja jest bardziej łagodna dla otaczających struktur.
- W sytuacjach, gdy potrzebne jest odwracalne, łagodniejsze działanie – kriolezja częściej powoduje regenerację nerwu bez trwałego uszkodzenia.
- U pacjentów w podeszłym wieku lub z wielochorobowością, gdzie ważne jest ograniczenie ryzyka działań niepożądanych.
Podsumowanie: kiedy co wybrać?
| Kryterium | Termolezja (RFA) | Kriolezja |
| Mechanizm | Ciepło (80°C) | Zimno (-80°C) |
| Czas działania | 6–12 miesięcy lub dłużej | 3–6 miesięcy |
| Regeneracja nerwu | Wolniejsza lub niepełna | Szybsza i bardziej prawdopodobna |
| Najlepsza dla | Bóle stawów kręgosłupa, długotrwałe zespoły bólowe | Ból neuropatyczny, mniejsze nerwy, pacjenci wrażliwi |
| Ryzyko działań niepożądanych | Większe przy nieprecyzyjnym wykonaniu | Mniejsze, bardziej bezpieczna dla otaczających tkanek |
Decyzja należy do specjalisty
Wybór między termolezją a kriolezją powinien być dokonany przez lekarza specjalizującego się w leczeniu bólu (najczęściej anestezjologa, neurologa lub ortopedę), po dokładnej diagnostyce i ocenie charakteru bólu, anatomii pacjenta oraz ryzyka działań niepożądanych.
W praktyce klinicznej często to nie jedna technika jest „lepsza”, ale lepiej dopasowana do konkretnego przypadku.