Kriolezja to metoda leczenia bólu polegająca na zamrożeniu nerwu, a więc blokadzie przewodnictwa impulsów czuciowych. Wskazaniem do zabiegu kriolezji są głównie bóle w neuralgii. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu i trwa do 60 minut. Efektem jest ustąpienie dolegliwości bólowych i znaczna poprawa samopoczucia pacjenta. Metoda jest bezpieczna, skuteczna i rzadko wiąże się z wystąpieniem powikłań.
Skuteczność zabiegu kriolezji zależy nie tylko od właściwej identyfikacji przyczyny bólu i jej lokalizacji, ale również od odpowiedniej wielkości sondy, właściwego czasu zabiegu oraz zdolności ukrwienia tkanki nerwowej.
WSKAZANIA
Zasadniczym wskazaniem do kriolezji są przewlekłe dolegliwości bólowe, związane z uciskiem lub stanem zapalnym nerwów obwodowych. Obejmują one najczęściej:
- zespoły bólowe kręgosłupa (np. dyskopatia, choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa i związany z nimi ucisk gałęzi grzbietowych nerwów rdzeniowych),
- ból kończyny górnej (np. neuralgia nerwu nadłopatkowego lub nerwu promieniowego),
- ból kończyny dolnej (np. neuralgia nerwu skórnego bocznego uda, nerwu udowo-goleniowego lub nerwu piszczelowego, ostroga piętowa, nerwiak Mortona),
- ból stawu krzyżowo-biodrowego,
- ból czaszkowo-twarzowy (np. neuralgia gałęzi nerwu trójdzielnego, nerwów potylicznych większego i mniejszego, nerwu potylicznego trzeciego, nerwu językowo-gardłowego, nerwu usznego większego),
- ból klatki piersiowej (neuralgia nerwów międzyżebrowych),
- ból ściany brzucha (np. neuralgia nerwu biodrowo-podbrzusznego, nerwu udowo-płciowego i nerwu biodrowo-pachwinowego),
- ból miednicy i krocza (np. neuralgia nerwu sromowego, nerwów pośladkowych, nerwów zasłonowych),
- ból przy łokciu tenisisty, łokciu golfisty, zespole bolesnego barku i zespole cieśni nadgarstka,
- bóle fantomowe,
- bóle pooperacyjne,
- bóle nowotworowe.
Kriolezję powinni rozpatrzyć pacjenci, którzy nie mogą korzystać leczenia farmakologicznego lub nie uzyskali po nim bądź po rehabilitacji poprawy lub z wielu powodów nie kwalifikują się do leczenia operacyjnego.
PRZEBIEG ZABIEGU
Aparat do kriolezji zakończony jest sondą o średnicy do 2mm, z której wydostający się gaz ma temperaturę nawet do -80°C. Przygotowanie do kriolezji obejmuje dokładne badanie pacjenta oraz wykonanie próby iniekcji diagnostycznej w miejsce planowanego zamrażania. Jeśli próba przyniosła pozytywną redukcję bólu, po kilku dniach w tym samym miejscu specjalista wykonuje kriolezję.
Do zabiegu kriolezji układa się właściwie pacjenta oraz znieczula miejscowo skórę. Sondę pod kontrolą USG wprowadzamy poprzez wkłuty w skórę wenflon i kierujemy ją do odpowiedniego nerwu. Aby potwierdzić położenie nerwu, można wykonać jego stymulację (jeśli końcówka sondy jest w taką możliwość wyposażona), a pacjent potwierdzi jej efektywność. Specjalista umieszcza kriosondę nie dalej niż 3–5 mm od nerwu i mrozi go do 2 minut, najczęściej w 2–3 cyklach. W jednej sesji można odnerwić wiele punktów. Po zabiegu powstaje na nerwie kula lodu o średnicy ok. 5mm. Na miejscu wkłucia zakłada się opatrunek. Kriolezja trwa od 30 do 60 minut.
Po zabiegu kriolezji pacjent może wrócić do domu po 15 minutach od jego zakończenia. Po dwóch miesiącach zalecana jest kontrola u specjalisty.
EFEKTY ZABIEGU
Podczas zabiegu, zwłaszcza przy kontrolnej stymulacji i początkowym mrożeniu nerwu, odczuwamy ból i nieprzyjemne drażnienie. Również do 3 tygodni może utrzymywać się dyskomfort związany z miejscem wkłucia i odnerwieniem mięśnia. Wtedy, jeśli ból jest nieprzyjemny, można zażyć środek lek przeciwbólowy. Również w tym okresie zaleca się unikać przeciążeń i aktywności fizycznej. W tym okresie zaleca się fizjoterapię, aby właściwie wzmocnić bolesne i osłabione stawy. Po skutecznej kriolezji dolegliwości bólowe znikają całkowicie, nawet do 2 lat pacjent czuje się dobrze i poprawia się jego samopoczucie.
Skuteczność efektu przeciwbólowego uzależniona jest od precyzji identyfikacji jego źródła. Kriolezja w porównaniu do innych metod walki z bólem nie obciąża żołądka, tak jak doustne środki przeciwbólowe lub alkohol i nie niesie za sobą następstw blokady dostawowej. Pozwala na szybki powrót do sprawności fizycznej. Zabieg można powtórzyć jeśli dolegliwości bólowe ponownie powrócą.
CZY ZABIEG JEST BEZPIECZNY?
Kriolezja to bezpieczny zabieg, gdyż wykonywany jest pod kontrolą USG. Zamrożone włókna czuciowe tkanki nerwowej nie ulegają trwałemu uszkodzeniu, gdyż zaczną się zaraz regenerować.
Jeśli jednak dojdzie do uszkodzenia nerwów ruchowych danego mięśnia, może dojść do jego niedowładu.
Rzadkim skutkiem ubocznym kriolezji są infekcje w miejscu wkłucia, podrażnienia tkanki miękkiej, zbliznowacenia czy krwawienia.
PRZECIWSKAZANIA
Głównym przeciwwskazaniem do kriolezji są ciężkie choroby układu krążenia, ostre stany po zawale czy udarze mózgu. Jeśli w miejscu wkłucia wenflonu czy wykonania kriolezji są zmiany zapalne lub infekcyjne skóry, to powinno odsunąć zabieg w czasie.
Brak świadomej zgody pacjenta na zabieg oraz brak współpracy również są przeciwwskazaniem do wykonania kriolezji.
PRZYGOTOWANIE DO KRIOLEZJI:
Przygotowanie do zabiegu kriolezji nie wymaga specjalnych procedur, ale kilka kluczowych kroków jest niezbędnych:
- Konsultacja medyczna – przed zabiegiem pacjent powinien skonsultować się z lekarzem specjalistą, który oceni, czy kriolezja jest odpowiednią metodą leczenia w jego przypadku.
- Unikanie leków rozrzedzających krew. Na kilka dni przed zabiegiem, lekarz może zalecić pacjentowi odstawienie leków, które mogą zwiększać ryzyko krwawienia, takich jak aspiryna czy inne leki przeciwzakrzepowe.
PO ZABIEGU KRIOLEZJI ZALECA SIĘ:
- Unikanie przeciążeń fizycznych przez około 2-3 tygodnie.
- Stosowanie leków przeciwbólowych w razie potrzeby.
- Kontrolę u specjalisty po około dwóch miesiącach, aby ocenić efekty zabiegu i stan zdrowia pacjenta.
Ta metoda walki z bólem ma być jednak w przyszłości rozpowszechniona na takich oddziałach szpitalnych jak: neurochirurgia, ortopedia, laryngologia, torakochirurgia czy onkologia, gdyż jej skuteczność jest wysoka, a powikłań brak.